Ahmet Talât Onay (1885-1956), şair, yazar, gazeteci, edebiyat araştırmacısı, eğitimci, idareci ve politikacı olarak hizmet ve faaliyetlerde bulunmuş çok yönlü bir şahsiyet. Özellikle, örneklerden yola çıkarak halk edebiyatının kurallarını sistemleştirmeyi deneyen ilk araştırmacı olarak önem taşır.
Ahmet Talât'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli ansiklopedik eseri, bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır.
Ahmet Talât'ın on yıl süreyle çalışarak hazırladığı bu kitapta 1000 kadar madde yer alır. Yazar, her konuyu yüzlerce şairden seçtiği örnek beyitlerle açıklarken, eserini aynı zamanda zengin bir antolojiye dönüştürür. Eserin bir başka özelliği, kelime ve kavramları açıklarken çok sayıda kaynaktan yararlanmasıdır. Bunların en başında sözlükler gelir: Lehçe-i Osmânî, Salâhî Lûgati, Lûgat-i Ebuzziya, Lehçetü'l-Lûgat, Ferheng-i Şu'ûrî, Kâmûs-ı Osmânî, Tuhfe-i Vehbî, Nuhbe-i Vehbî, Divânü Lûgati't-Türk, Ahterî, Burhân-ı Kâtı' Tercümesi, Kâmus Tercümesi, Kâmûs-ı Felsefe, Ferheng-i Ziyâ, Lûgat-ı Târihiyye ve Coğrafiyye, Kâmûsu'l-A'lâm. Biyografik eserler arasında ise, Latifî, Âşık Çelebi ve Kınalızâde'nin şuarâ tezkireleri, Menâkıb-ı Hünerverân, Osmanlı Müellifleri, Türk Şâirleri ve Son Asır Türk Şâirleri sayılabilir. Yazar, belli başlı Osmanlı târihleriyle, çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanır. Peçevî, Nişancı, Naimâ, Atâ, Âlî, Çelebizâde Âsım tarihleriyle, Koca Sekbanbaşı Lâyihası, Cevdet Paşa'nın İbni Haldun Mukaddimesi, Takvim-i Edvâr'ı ve târihi, Rıza Nur'un Türk Târihi; Köprülü, Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu kaynakların belli başlılarıdır. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sûdî'nin Hâfız Divanı, Bostan ve Gülistan şerhleri, Sarı Abdullah'ın Mesnevi Şerhi, Risale-i İbni Zeydûn Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan Âyîn-i Cem, Cep Defteri, Tuhfetü'l-Erbaîn, Dahme-i İrfân ve Sımât-ı Âşıkan gibi eserler de çok sık başvurulan kaynaklar arasındadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetnâme'si, Fakirî'nin Risâle-i Ta'rifât'ı, Mehmed Ali Aynî ve Ömer Rıza Doğrul'un dinî-tasavvufî eserleri, divanlar ve sayamadığımız daha niceleri...
Eserin bir başka özelliği de, Veled Çelebi, Tahir Olgun ve Fuat Köprülü gibi konunun otoritesi şahsiyetlerin tashihinden ve onayından geçmiş olmasıdır. Eserin orijinalinde, Köprülü'nün kendi el yazısıyla yer yer ilave bilgiler vardır. Veled Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz yazdıkları gibi, esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. Yahya Kemal Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rübaisini verir.
Ahmet Talât Onay'ın Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü adını verdiğimiz Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli bu ansiklopedik eseri, Eski Türk edebiyatının dünyasına girerek metinleri daha iyi anlamak isteyen öğrenci, öğretmen, ilim adamı ve ilgili her türlü okuyucuya yardımcı olacak zengin bir kaynak niteliğindedir.
Ahmet Talât Onay (1885-1956), şair, yazar, gazeteci, edebiyat araştırmacısı, eğitimci, idareci ve politikacı olarak hizmet ve faaliyetlerde bulunmuş çok yönlü bir şahsiyet. Özellikle, örneklerden yola çıkarak halk edebiyatının kurallarını sistemleştirmeyi deneyen ilk araştırmacı olarak önem taşır.
Ahmet Talât'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli ansiklopedik eseri, bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır.
Ahmet Talât'ın on yıl süreyle çalışarak hazırladığı bu kitapta 1000 kadar madde yer alır. Yazar, her konuyu yüzlerce şairden seçtiği örnek beyitlerle açıklarken, eserini aynı zamanda zengin bir antolojiye dönüştürür. Eserin bir başka özelliği, kelime ve kavramları açıklarken çok sayıda kaynaktan yararlanmasıdır. Bunların en başında sözlükler gelir: Lehçe-i Osmânî, Salâhî Lûgati, Lûgat-i Ebuzziya, Lehçetü'l-Lûgat, Ferheng-i Şu'ûrî, Kâmûs-ı Osmânî, Tuhfe-i Vehbî, Nuhbe-i Vehbî, Divânü Lûgati't-Türk, Ahterî, Burhân-ı Kâtı' Tercümesi, Kâmus Tercümesi, Kâmûs-ı Felsefe, Ferheng-i Ziyâ, Lûgat-ı Târihiyye ve Coğrafiyye, Kâmûsu'l-A'lâm. Biyografik eserler arasında ise, Latifî, Âşık Çelebi ve Kınalızâde'nin şuarâ tezkireleri, Menâkıb-ı Hünerverân, Osmanlı Müellifleri, Türk Şâirleri ve Son Asır Türk Şâirleri sayılabilir. Yazar, belli başlı Osmanlı târihleriyle, çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanır. Peçevî, Nişancı, Naimâ, Atâ, Âlî, Çelebizâde Âsım tarihleriyle, Koca Sekbanbaşı Lâyihası, Cevdet Paşa'nın İbni Haldun Mukaddimesi, Takvim-i Edvâr'ı ve târihi, Rıza Nur'un Türk Târihi; Köprülü, Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu kaynakların belli başlılarıdır. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sûdî'nin Hâfız Divanı, Bostan ve Gülistan şerhleri, Sarı Abdullah'ın Mesnevi Şerhi, Risale-i İbni Zeydûn Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan Âyîn-i Cem, Cep Defteri, Tuhfetü'l-Erbaîn, Dahme-i İrfân ve Sımât-ı Âşıkan gibi eserler de çok sık başvurulan kaynaklar arasındadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetnâme'si, Fakirî'nin Risâle-i Ta'rifât'ı, Mehmed Ali Aynî ve Ömer Rıza Doğrul'un dinî-tasavvufî eserleri, divanlar ve sayamadığımız daha niceleri...
Eserin bir başka özelliği de, Veled Çelebi, Tahir Olgun ve Fuat Köprülü gibi konunun otoritesi şahsiyetlerin tashihinden ve onayından geçmiş olmasıdır. Eserin orijinalinde, Köprülü'nün kendi el yazısıyla yer yer ilave bilgiler vardır. Veled Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz yazdıkları gibi, esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. Yahya Kemal Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rübaisini verir.
Ahmet Talât Onay'ın Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü adını verdiğimiz Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli bu ansiklopedik eseri, Eski Türk edebiyatının dünyasına girerek metinleri daha iyi anlamak isteyen öğrenci, öğretmen, ilim adamı ve ilgili her türlü okuyucuya yardımcı olacak zengin bir kaynak niteliğindedir.
